ئەبوبەکر عەلی لە وتارێکدا دژ بە هه‌ڵمه‌تی ” به‌ڵێ بۆ ده‌ستورێكی سێکولار لە کوردستان” کە چەندڕۆژێکە لە شارەکانی کوردستان لە لایەن “ناوەندی سێکولار لە کوردستان” بە هاوکاری ڕێکخراوەکانی ژنان و کۆمەڵگەی مەدەنی و حزبەکان و چالاکوانانی سیاسی و جەماوەری دەستی پێکردوە، بە چەند بەهانەیەک سەبارەت بە ناوەرۆکی دەستور و دەسەڵات لە کوردستاندا دروشمی دژایەتی بۆ ده‌ستورێكی عه‌لمانی بەرزکردۆتەوە.
وە لە بەرامبەردا ئەم نوسەرە ئیسلامیە دەڵێ “ده‌ستووری كوردستان عه‌لمانیه . به‌ڵام عه‌لمانیه‌كی میانه‌ڕوو” و ئەم مۆدێلەی پێ باشە .
هەموو کەس دەزانێ کە سێکولاریزم و عەلمانیەت جیاکردنەوەی ئاینە لە دەستور و یاساکان . ئەمە پێوەرێکی ئەوەندە ئاشکرا و سەرڕاستە کە چەواشەکاری هەڵناگرێ . مادەی ٦ ی ئەم دەستورە دەڵێت: “بنەماکانی شەریعەی ئیسلام سەرچاوەی سەرەکی یاسادانانەو نابێ یاسایەک دابندرێت ناکۆک بێت لەگەڵ حوکمە نەگۆڕەکانی ئیسلام”. ئایا ئەمە دەستورێکی ئیسلامیە یان عەلمانی ؟ ئەگەر سەرچاوەی دەستور و یاساکان شەریعەتی ئیسلام و ئاین بێت،ئیتر سێکولار بونی ئەم دەستورە لەکوێدایە؟ ئەبوبەکر عەلی بە زیادکردنی پاشگرێکی میانەڕەو بۆ عەلمانیەت دەیەوێ ناوەرۆکی ئیسلامی بونی ڕەشنوسی دەستوری هەرێمی کوردستان بشارێتەوە. بۆچی بەئاشکرا ئەم نوسەرە دیفاع لە ئیسلامی بونی دەستور ناکا و لەژێر پەردەی “عەلمانی میانەڕەو” ەوە دەیەوێ ڕوی ڕاستەقینەی ئیسلامی بونی ئەم ڕەشنوسە بشارێتەوە؟
لای ئەم نوسەرە ئەگەر خەڵکی کوردستان داوای دەستورێکی سێکولار و لابردنی مادەی ٦ بکا ئەوا ” به زیانی دیموكراسی و سازان و به یه‌كه‌وه ژیانی ئاشتیخوازانه ته‌واو ده‌بێت “. و هەڕەشەی ئەوە دەکا “گه‌ر دیموكراسی به گرنگ ده‌زانن دروشمی عه‌لمانیه‌ت هه‌ڵنه‌بڕن “ و “گوێ نه‌دان به بوونی ته‌وژمێكی ئیسلامی كه له وڵاته‌كه‌دا ئاماده‌یی هه‌یه . ئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ كاردانه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری توندا ڕوبه‌ڕوو ده‌بێته‌وه “. نوسەر لەژێر پەردەی لایەنگری دیموکراسیەوە هەڕەشەی تێکدانی ئاشتی دەکا ئەگەر مل نەدرێ بە خواستی ئیسلامی بونی دەستور. جا با بپرسین کە ئایا مەبەست کام دیموکراسیە کە زیانی پێ دەگا؟
دیموکراسی ئەگەر بریتیە لە یەکسانی هاوڵاتیان لەبەرامبەر یاسادا،ئەوا عەلمانی بونی دەستور ئەم دیموکراسیە دەپارێزێ چونکە ئاینێکی دیاریکراو ناکاتە سەرچاوەی سەرەکی و ناسنامەی زۆرینەی خەڵک و هەموو هاوڵاتیان هەر بیروباوڕێکیان هەبێ یەکسانن و بەپێی موسوڵمان بون و مەسیحی و جولەکە و یەزیدی و بێ دین بون دابەش ناکرێن و بەپێی ناسنامەی زۆرینە و کەمینەی ئاینی دابەشناکرێن. یاساکانیش لە بەرژەوەندی لایەنگرانی دینێک و ئیسلام دانانرێن و سەرچاوەیان مافە جیهانیەکانی مرۆڤە نەک دەق و یاسای ١٤٠٠ساڵ لەمەوپێشی قۆناغی کۆیلایەتی مرۆڤ.
ئەگەر مەبەست لە گرنگی دیموکراسی ،دیموکراسی لیبرالیە کە پشت بە ناسنامەی یەکسانی هاوڵاتی بون و ماف و یاسا مەدەنی و سیستەمی مەدەنی دەسەڵاتدارێتی دەبەستێ و دین سەرچاوەی دەستور و یاسا و ناسنامە نیە ئەمەش هەر بنەما هاوبەشەکانی سێکولاریزمیشە نەک ئیسلام و شەریعەتی ئیسلامی .
ئەبوبەکر عەلی دەڵێ “ئیسلامیه‌كان له بنه‌ڕه‌تیشدا داوای حوكمی دینی ناكه‌ن” کەواتە بۆچی بە رای ئەو ئەم حوکمە نادینی و سێکولارە دژایەتی دیموکراسی و ئاشتی کۆمەڵایەتی دەکا؟ ئەی پێمان ناڵێن ئەگەر حوکمی دینیتان ناوێ بۆ دەبێ سەرچاوەی یاسادانان ئیسلامی بێت؟ بۆ ناسنامەی هاوڵاتی ئیسلامی بێت؟ بۆ دەڵێن “نا” بۆ دەستوری نادینی و سێکولار؟ بۆ هەڕەشەی کاردانەوەی جەماوەری “ئیسلامی” توند دەکەن کە “ناوەندی سێکولار لە کوردستان ” داوای ” لابردنی وانه‌ی ئاین له قوتابخانه‌كان و ، سڕێنه‌وه‌ی مۆركی ئیسلامی یاسایی باری كه‌سێتی و..”دەکا؟ ئەمە چ حوکمێکی نادینی و دیموکراسیەکە کە ئیسلامیەکانی کوردستان دەیانەوێ؟
نوسەر باس لەدیموکراسی سازان و تەوافقی دەکات . نمونەی ئەم دیموکراسیەمان لە عێراق تاقیکردۆتەوە . ئەمڕۆ لە ئاستی جیهاندا بە پێوەری شکستی دیموکراسی دادەنرێ نەک بە پێوەری سەرکەوتویی دیموکراسی . لە گۆڤاری ئیکۆنۆمیستی ١-٧مارسی ٢٠١٤دا تەجروبەی ئەمریکا بۆ دانانی سیستەمی دیموکراسی لە عێراقدا بە نمونەی پاشەکشەی سیستەمی دیموکراسی لە دنیای دوای ٢٠٠٠ەوە دادەنرێ ،بەوەی ئەم دیموکراسیە ڕەچەتەی ناجێگیریەک بوە بۆ عێراق . ئەبوبەکر عەلی وەک ئیخوانەکانی میسر و شیعە و سونەی عێراق هەرئەم جۆرە دیموکراسیەیان بەدڵە کە ئەوان لەڕێگەی پەرلەمان و سازانەوە دەگەیەنێتە دەسەڵات و ئیتر کە حوکم و دەستور بەدەستی ئیسلام بوو هەموو ئازادی و دیموکراسیەتی لیبرالی قەدەغەدەکەن. ئایا بە رای نوسەر لەم جۆرە سازان و دیموکراسیەشمان دەوێت بۆ کوردستان لەسەر دەستوور کە تا ئێستا ئەنجامەکەی ئەوەیە کە کۆپی دەستوری عێراقیان هێناوە ، و ئاشکرایە ئەم سیستەم و دەستورەی عێراق چ چارەنوسێکی ڕەشی شەڕی مەزهەبی و کۆنەپەرستی دینی هێناوەتە ئارا وە .
ئەم دەستورە تەوافقی و مەدەنیەی ئەبوبەکر عەلی بە دەستوری عەلمانی میانەڕەوی دادەنێ لە مادەی ٦دا دەڵێ “بنەماکانی شەریعەی ئیسلام سەرچاوەی سەرەکی یاسادانانەو، نابێ یاسایەک دابندرێت ناکۆک بێت لەگەڵ حوکمە نەگۆڕەکانی ئیسلام .و نابێ یاسایەک دابنرێ ناکۆک بێت لەگەڵ ئەو ماف و ئازادیە بنەڕەتانەی لەم دەستورەدا هاتوە”. ئەمە دەستوری عەلمانی نیە چونکە دین دەکاتە سەرچاوەی سەرەکی یاسادانان و ئەمە دەستوری ئیسلامیش نیە چونکە ماف و ئازادیە مەدەنیەکان دەکاتە ڕێگرێک لەبەردەم هەر یاسایەکدا کە ئەم ماف و ئازادیانە پێشێل بکا! ئایا دەستوری وا لە ئەرزی واقیعدا هەیە؟ چۆن دوو دژ ،شەریعەتی ئیسلام و ماف و ئازادیەکان ، کە یەکتر بەتاڵ دەکەنەوە لە دەستورێکدا کاردەکەن؟ بەپێی ئەم دەستورە بوو کە قانونی جەعفەری بەشودانی مناڵانی ٩ ساڵ وبەرەوژور لەعێراق پەسەند کرا بەڵام یەکسانی ژن و پیاو پەسەند نەکرا!
ئەگەر ئەم دەستورە ئیسلامیە لە کوردستان پەسەند بکرێ ئەوا بەپێی شەریعەتی ئیسلام باوەڕنەبون بەئیسلام و جێبەجێ نەکردنی شەریعەت سزای مادی و گیانی لەسەرە و ناکۆکیشە لەگەڵ یەکسانی ژن و پیاو و باوەڕبونە بەمافی نیوەی ژنان لە میراتی و مافی سەروتری پیاوان لە تەڵاق و سەرپەرشتی مناڵ ومافی چوارژنە وهتد.. ئایا ئەمە هەمان دەستوری دەوڵەتی ئیسلامی داعش و سعودیە و ئیرانە یان نا؟
ئەم نوسەرە هەروەها دەڵێ “ئێمه پێویستیمان به دروشمێكی (” به‌ڵێ بۆ ده‌ستورێكی سێکولار لە کوردستان”)له‌م جۆره نیه بۆ ئه‌وه‌ی له به‌رامبه‌ره‌وه خه‌ڵكێ سه‌ربه‌رز نه‌كه‌نه‌وه و داوای ده‌ستورێكی ئیسلامی له وێنه‌ی هه‌ندێ وڵاتی نادیموكرات بكه‌ن و شه‌قامێكی به‌رفراوانی بۆ جۆشده‌ن” .سەیرە ئەگەر داوای لابردنی شەریعەتی ئیسلامی بکەین ئەوا ئێوە داوای لەم دەستورەش ئیسلامی تر دەکەن؟! هێشتا ئەم ڕەشنوسەتان پێ ئیسلامی نیە ؟!! ئەمە هەڕەشە و بەهانەیە بۆ پێداگری لەسەر بە ئیسلامی هێشتنەوەی دەستور .ئێوە خەڵکی کوردستان بە داعش و سعودیە و ئیران دەترسێنن تا داوای دەستوری سێکولار نەکا. هەرچۆن وێڕای ئەوەی کە ڕۆشتنی گەنجان و هاندانی چونە ناو داعش بەهۆی فەتوا و وتاربێژی ئیسلامی لە کوردستان زیادی کردوە ، کەچی ئیسلامیەکان هەڕەشەی ئەوە دەکەن ئەگەر ڕێگە لە مەلا و وتاربێژە توندڕەوەکانتان بگیرێ ئەمە خزمەت بەداعش دەکا! لەکاتێکدا بەپێچەوانەوە هەموو ئەو دەوڵەت و کۆمەڵگەیانەی ئەمڕۆ بەدەست فاشیزمی ئیسلامیەوە گیرۆدەن سیاسەت و ڕێگای دروست بە ململانێ و بەرگری لەم پەتای فاشیزمە دەزانن نەک بێدەنگ بون لەبەرامبەریدا وڕێگادان بە پەرەدان بە فکری توندڕەوی ئیسلامی.
ئەم نوسەرە ڕەخنە لە داوای ئێمە لەسەر یاسای باری کەسی دەگرێت . سەبارەت بەمە مادەی سی ڕەشنوسی دەستور شەریعەتی ئیسلامی و پەیڕەوی دینە جیاوازەکان دەکات بە سەرچاوەی یاسای باسی کەسێتی ،بەو پێیەش ناکۆک و دژ بە مادەی ١٩و٢٠ئەم پڕۆژەی دەستورەیە کە باس لە ماف وئازادی و یەکسانی دەکات. ئێمە بە پێویستی دەزانین کە یاساکانی باری کەسییش لەسەر بنەماو پرینسیپە سێکولارو زانستی و مافە جیهانیەکانی مرۆڤ دابنرێ و دووربن لە پەیڕەوکردنی بنەماکانی هەر ئاینێک. چونکە بۆ چارەکە سەدەیەکە ژنان و پیاوانی یەکسانیخواز داوای گۆڕینی یاسای باری کەسی عێراقی دەکەن کە دەوری گێڕاوە لە کوشتن و توندوتیژی بەرامبەر سەدان هەزار ژن لە کوردستاندا. ئەم یاسای باری کەسێتیانە کەهەمیشە پشتیان بە ئیسلام بەستوە بۆ چەند دەیەیەکەیە بوبونەتە دێوەزمەی ژیان و سەلامەتی و مافەکانی ژنان . ژنانیان تووشی دەیەها کێشە و توند و تیژی جۆتراو جۆر کردۆتەوە لە مەسەلەکانی هاوسەرگیری و جیابونەوە و سەرپەرشتی منداڵ و میراتی بە هۆی جیاکاری و هەڵاوردنی ئاشکرای دینی ئیسلام بەرامبەر بە ژنان . پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆ دەبێت بە رای ئەبوبەکر و هاوبیرەکانی دیسانەوە ژنان بۆ چەند دەیەی تر گیرۆدەی ئەم نایەکسانی و هەڵاوردنە بکرین لەبەر ئەوەی ڕێز لە بیر وراو حوکمەکانی دینێک بگیرێت .
بەکورتی ئەوەی ” ئەبوبەکر عەلی دەڵێ” ئێمه ده‌ستورێكمان ده‌وێت ئیسلامی یه‌كان و عه‌لمانی یه‌كان به‌شدار بن له داڕشتنیدا و ، سازانی له‌سه‌ر بكه‌ن ، ڕێز له ناسنامه‌ی ئیسلامی كۆمه‌ڵگا بگرێت”، دەیەوێت پێمان بلێت کە ئەمە جارەسەرێکی نێوانیە و وا باشترە . بەلام لە راستیدا بەردەوامی لەسەر ئەمە سازان و تەوافقە لەسەر دەستور و دەوڵەتی نیمچە ئیسلامی تەنها لە قازانجی نوخبەی دەسەلاتدار و ئیسلامیەکانە و بە دژی مافەکانی بەشی هەرە زۆرینەی خەڵکی کوردستانە ، ژنان و گەنجان و منداڵان ، کرێکار و فەرنامبەران و رۆژنامەنوسانی کۆمەڵگە ، مەسەلەکانی ئازادی رادەربڕین و ئازادیە تاکە کەسیەکان و مافەکانی تری خەڵک دەکاتە قوربانی سازان و تەوافقی بەرژەوەندیخواز ی حیزبەکان و نایەوێت بنەمایەکی یەکسان و دەستووری جێگیر کراو هەبێت بۆ پاراستنی مافەکانی خەڵک ، بەڵکو دەستوور و هەموو پرسەکانی تر دەسپێرێت بە سەرو خوار کردنی سیاسەتی عیزبەکان بە پێی بەرژەوەندیان . لە لایەکی تیشەوە کوردستان لەبەردەم مەترسی زیاتر ئیسلامی کردنی فەزای گشتی ویاساکاندا دادەنێت ، ئەو یاسایەنەی کە نمونەی بەرچاوی ئەم مۆدیلی جێبەجێکردنی شەریعەتی ئیسلامیە هەر لە دەوڵەتی ئیسلامی داعش و سعودیە و لیبیا و یەمەنی سونیەوە تا جمهوری ئیسلامی ئێران و حکومەتی عەبادی وحزب اللە دەبینین چ کارەساتێکی مرۆیی گەورەیان بەسەر کۆمەڵگەدا هێناوە. دەبێت خەڵک لەم نیوەدا بییر بکاتەوە و بڕیار بدات کە ئایا تەسلیم بەم سازانەی حزبە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان دەبێ و لەبەرامبەر هەڕەشەی تێکدانی ئاشتی کۆمەڵایەتی لەلایەن “تەوژمی ئیسلامی میانەڕەو” ئەبوبەکر عەلیەکانەوە بێ دەنگ دەبێت ، وە یاخود وەک کۆبانی و جزیرە ئەم هەڕەشانەی ئیسلامی سیاسی بەبەرزکردنوەی یاسای یەکسانی شکست پێ دێنێ و پێشڕەویەکی کۆمەڵایەتی و سیاسی و مێژوویی لە بەرامبەر دەسەڵات و تەوژمی ئیسلامیدا لەخۆدەنوێنێ بە سێکولارکردنی دەستور و سیستەمی سیاسی ،یاسایی ،دادوەری و پەروەردەیی .
ئەمە ئامانجێکە کە ناوەندی سێکولار لە کوردستان کاری جدی بۆدەکا و هەڵمەتی “” به‌ڵێ بۆ ده‌ستورێكی سێکولار لە کوردستان” هەنگاوێکی سەرەتای ئەم ڕێگایەیە و پشتیوانی جەماوەری ئازادیخواز و سێکولار و مەدەنی لەم هەڵمەتە نیشانی دەدا کوردستان دەیەوێ بەرەو جیهانی مۆدێرن وپێشکەوتو هەنگاوبنێ نەک بەرەو چاخەکانی ناوەڕاست و سەردەمی کۆیلایەتی بگەڕێتەوە.
ئاسۆکمال
٣ی تەموزی ٢٠١٥
Add Comment